تاثیر تورم بر قیمت سهام

تورم :

تورم عبارتست از افزایش مداوم در سطح عمومی قیمتها در طی یک دوره زمانی به نسبت طولانی با توجه به این تعریف افزایش چند کالا و یا خدمت ، تورم محسوب نمی شود و حتی افزایش سطح عمومی قیمتها در یک مقطع نیز تورم به حساب نمی آید بلکه لازمه ایجاد تورم ، افزایش سطح قیمت تمام یا اکثر کالاها در یک دوره زمانی بالنسبه طولانی است .

باید توجه داشت که در هر نظام اقتصادی ممکن است قیمت یک یا چند کالا در حال افزایش یا کاهش باشد . قیمت بعضی از کالاها ممکن است تحت تاثیر افزایش تقاضا یا هزینه تولید افزایش یابد .بهبود تکنولوژی و یا افزایش کارایی یا کاهش هزینه تولید هم ممکن است بهای برخی از کالاها را افزایش دهد. دولتها خود نیز ممکن است با اجرای سیاستهایی از قبیل پرداخت مالیات غیر مستقیم و یا پرداخت سوبسید قیمت بعضی از کالاها را افزایش دهند یا موجب کاهش آنها شوند . حتی عوامل فصلی و عوامل طبیعی هم بر سطح عمومی قیمتها تاثیر دارند .

از آنجا که پیگیری و بورس قیمت هزاران نوع کالا و خدمات عملا مقدور نیست به منظور سنجش تورم سطح عمومی قیمتها از شاخصهای مختلف قیمت استفاده می شود .شاخصهای عمده ای که برای بررسی رشد سطح قیمت ها بکار میروند شاخص عمده فروشی و خرده فروشی و شاخص هزینه زندگی است .(تئوری اقتصاد کلان-محمود روزبهان-ص۲۲۱ )

شاخص قیمت مصرف کننده (خرده فروشی) :

این شاخص را با CPI  نشان می دهند ، تغییرات قیمت کالا و خدمات مصرفی مورد استفاده خانوارها را اندازه گیری می نماید . شاخص مزبور به عنوان وسیله اندازه گیری سطح عمومی قیمت های خرده فروشی ، یکی از بهترین ضوابط سنجش قدرت خرید داخلی پول کشور به شمار می رود و به همین دلیل این روش را به عنوان نرخ تورم در نظر می گیرند .در ایران این شاخص را شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی می نامند که طبق تعریف بانک مرکزی ایران این شاخص معیار نسبی تغییرات قیمت تعداد ثابت و معینی از کالاها و خدمات است که توسط خانوارهای شهری به مصرف می رسد .

از آنجا که کالاهای مورد استفاده خانوارها بسیار زیاد است لذا در محاسبه شاخص سبد مشخصی از کالاها در نظر گرفته می شود . به علاوه چون با توجه به وسعت کشور و کثرت تعداد شهرها و خانوارهای ساکن در آنها ، امکان دسترسی به کلیه خانوارها در تمام مناطق شهری وجود ندارد ، لذا نمونه هایی از خانوارهای کل کشور انتخاب می شوند .

سهام :

ورقه سهم ، سند قابل معامله ای است که مبین میزان مشارکت ، تعهدات و منافع صاحب آن در یک شرکت سهامی است . متداولترین نوع سهام ، سهام عادی یا سهام معمولی است که دارندگان سهام به مبلغ مساوی از حقوق و امتیازات واحدی برخوردارند.

سهام نشان دهنده حقوق مالکیت در یک واحد اقتصادی است . دو گونه سهام وجود دارد :

۱) سهام عادی

۲) سهام ممتاز

سهام ممتاز ، ویژگی های سهام و اوراق بهادار را توامان با هم دارند ، از سویی سهام ممتاز مانند سهام عادی دارای عمر نامحدود است و روی آن ، سود سهام پرداخت می شود . از سویی دیگر سود سهام ممتاز مانند اوراق قرضه ثابت و مشخص است از این رو ، جریان درآمدی که ایجاد می کند بسیار شبیه اوراق قرضه است . سهام عادی نشانکر مالکیت بر شرکت یا حقوق صاحبان سهام است .

یکی از نخستین ویژگیهای سهام عادی آن است که ارزش اسمی این سهام عامل اقتصادی چندان مهمی نیست . ارزش اسمی که معمولا انتخاب می شود ۱۰۰۰ ریال است  ارزش دفتری یک شرکت ، ارزش حسابداری اوراق سهام به نحوی است که در دفاتر و ترازنامه نشان داده شده است . ارزش بازار سهام ، متغیری است که مورد توجه سرمایه گذاران است . مجموع ارزش بازار برای یک شرکت که با ضرب کردن قیمت بازار هر سهام در تعداد سهام موجود بدست می آید نشاندهنده ارزشی است که در بازار برای شرکت تعیین شده است .

نهادهای عمده فعال در بازار سرمایه که اغلب به عنوان واسطه بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان اوراق مالی عمل و به تسهیل و تسریع جریان وجوه بین این دو گروه کمک می کنند ،شامل بانکهای سرمایه گذاری ، کارگزاران ، شرکتهای سرمایه گذاری ، شرکتهای بیمه و صندوقهای بازنشستگی است . بازارهای سرمایه عموعا به دو بخش بازارهای دست اول و بازارهای دست دوم تقسیم می شوند . اوراق بهادار تازه منتشر شده در بازارهای دست اول مبادله می شوند بنابراین شرکتی که برای اولین بار اقدام به انتشار سهام کند با بازار دست اول روبرو است اما بازارهای دست دوم در زمینه مبادله اوراق بهادار موجود فعالیت می کنند .

کارایی بازار سرمایه بر سهام :

سرمایه گذاران بر مبنای جریان نقدی مورد انتظاری که از سهام دریافت می کنند و خطر همراه با آن ، قیمت سهام را تعیین می کند . سرمایه گذار منطقی باید از تمامی اطلاعات موجود استفاده کند . اطلاعات صرف نظر شکل آن عامل کلیدی برای تعیین قیمت سهام و بنابراین مسئله اصلی در مفهوم بازار کارا است .

یک بازار کارا بازاری است که در آن قیمت تمامی اوراق بهادار به سرعت و به طور کامل اطلاعات موجود در مورد آن را بازتاب می دهد .

قیمت جاری یک سهم نشانگر اطلاعات زیر است :

۱) تمامی اطلاعات موجود ، شامل اطلاعات گذشته و اطلاعات جاری که اعلام شده اما در آینده اجرا می شود .

۲) اطلاعاتی که می توان به نحوی منطقی استنتاج کرد.

شرایط دستیابی به بازار سرمایه کارا چیست ؟

1. شمار زیادی سرمایه گذار منطقی به حداکثر رساننده سود وجود دارند که با تحلیل ، ارزشیابی و مبادله سهام‌ ، فعالانه در بازار مشارکت دارند این سرمایه گذاران قیمت پذیرند .یعنی یک سرمایه گذار نمی تواند بر قیمت اوراق بهادار تاثیر بگذارد .
2. اطلاعات بهایی ندارد و تقریبا به طور همزمان در اختیار تمامی افراد فعال در بازار قرار می گیرد .
3. اطلاعات به گونه ای تصادفی تولید می شوند به نحوی که اعلام اطلاعات مختلف ، مستقل از یکدیگر است .
4. سرمایه گذاران به سرعت و به تمامی نسبت به اطلاعات تازه واکنش نشان می دهند از این رو قیمت به همین اساس تعدیل می شود .

اگر این شرایط به طور کلی تامین شود بازاری نتیجه می شود که در آن سرمایه گذاران به سرعت قیمت سهام را تعدیل می کنند تا نشانگر اطلاعاتی باشد که وارد بازار شده است .قیمتها به طور کامل بازتاب دهنده تمامی اطلاعات موجود است . علاوه بر این تغییرات قیمت ، مستقل از یکدیگر و به گونه ای تصادفی است . تغییرات امروز مستقل از دیروز است ، زیرا که مبتنی بر واکنش سرمایه گذاران به اطلاعات مستقل و جدیدی است که امروز وارد بازار شده است.

نحوه تعیین قیمت پایه سهام در بورس تهران چیست ؟ 

در بورس تهران کمیته قیمت گذاری ، مسئولیت تعیین قیمت پایه برای سهامی که در بورس پذیرفته می شوند را بر عهده دارد . فرمول مورد استفاده برای تعیین قیمت پایه به شرح زیر است

EPS / K  =  ارزش هر سهم

در این فرمول EPS پیش بینی درآمد هر سهم در سال بعد و K نرخ تنزیل و یا نرخ بازده موردتوقع سهامداران است . ایراد وارده بر تعیین قیمت پایه سهام ، عدم توجه به ویژگی شرکتها و عدم استفاده از تجزیه و تحلیل اساسی در تعیین قدرت کسب سود شرکت و ریسک سرمایه گذاری در سهام است .

با توجه به متفاوت بودن شرکتها از نظر ساختاری ، مدیریت ،مزایای رقابتی ، وابستگی آنها به ارز ، درجه ریسک و خطر سرمایه گذاری آنها نیز متفاوت خواهد بود لذا نرخ بازده مورد توقع کار سهامداران این شرکتها متفاوت خواهد بود . متاسفانه مشاهده گردیده به جای آنکه K  تابعی از فاکتورهای اساسی باشد ، بیشتر تابعی از قدرت چانه زنی نهاد یا سازمان فروشنده سهام بوده است .( دکتر علی جهانخانی- فرهاد عبدا… زاده -نقدی بر چگونگی  قیمت گذاری سهام در بورس اوراق بهادار تهران -شماره۱ -زمستان۷۲-ص۸۷-۸۵ ) .

شاخص قیمت سهام :

با آغاز مجدد بورس تهران در سال ۱۳۶۸ ضرورت محاسبه شاخص قیمت سهام در دستور کار سازمان بورس اوراق بهادار تهران قرار گرفت و شاخص قیمت سهام در بورس تهران از اول سال ۱۳۶۹ با نام TEPIX  (تیپکس ) در سطح بین المللی شناخته شده است . به دنبال این تصمیم ، کار محاسبه شاخص بورس تهران از آغاز سال ۶۹ بر اساس میانگین قیمت سهام معامله شده در ششماهه دوم سال ۶۸ عملا شروع گردید از ابتدای سال ۱۳۷۱ مبنای تدوین فرمول ، از تعداد سهام معامله شده به تعداد مشتری توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس تغییر یافت . فرمول کلی تهیه شاخص به روش میانگین وزنی در بورس تهران همانند سایر بورسهای جهان ، عبارتست از فرمول لاسپیرز که به صورت خلاصه عبارتست از:

   کل ارزش پایه سهام منتشره شرکت های پذیرفته شده /(۱۰۰ * کل ارزش زور سهام منتشره شرکت های پذیرفته شده  )  = TEPIX

تورم و بازده بازار سهام

بررسی داده‌های بازده تاریخی در دوره‌های تورم بالا و پایین می‌تواند برای سرمایه‌گذاران شفافیت ایجاد کند. مطالعات متعددی به تاثیر تورم بر بازده سهام پرداخته اند. متأسفانه، این مطالعات با در نظر گرفتن چندین عامل، یعنی جغرافیا و دوره زمانی، نتایج متناقضی را به همراه داشته است. اکثر مطالعات نتیجه می گیرند که تورم مورد انتظار بسته به توانایی سرمایه گذار برای پوشش ریسک و سیاست پولی دولت، می تواند بر سهام تأثیر مثبت یا منفی بگذارد .

تورم غیرمنتظره یافته های قطعی تری را نشان داد، به ویژه اینکه یک همبستگی مثبت قوی با بازده سهام در طول انقباضات اقتصادی است که نشان می دهد زمان بندی چرخه اقتصادی به ویژه برای سرمایه گذارانی که تأثیر آن بر بازده سهام را ارزیابی می کنند، مهم است. همچنین تصور می‌شود که این همبستگی از این واقعیت ناشی می‌شود که تورم غیرمنتظره حاوی اطلاعات جدیدی در مورد قیمت‌های آتی است. به طور مشابه، نوسانات بیشتر حرکات سهام با نرخ تورم بالاتر همبستگی داشت.

اثر تورم بر قیمت سهام در ایران :

در ایران با توجه به اینکه میانگین شاخص کل سهام در سالهای ۶۹ تا ۷۸ برابر با ۶۴/۱۱۰۶ و انحراف معیار ۸۴/۶۵۶ می باشد و میانگین شاخص تورم در این سالها برابر با ۸۵/۴۶۷ و انحراف معیار ۷۷/۲۶۶ می باشد ، که این نشان می دهد پراکندگی شاخص تورم از شاخص کل سهام بیشتر است و مقدار ضریب همبستگی که از تقسیم میانگین بر انحراف معیار بدست می آید برابر با ۹۲/۰ می باشد ، که این حاکی از وجود یک رابطه خطی قوی مستقیم مابین این دو متغیر است و همچنین می توان گفت که بین شاخص کل قیمت سهام و شاخص تورم همبستگی خطی معنی داری وجود دارد .